MEDİKAL (CERRAHİ DIŞI) TEDAVİ
Her kalça hastalığında başlangıçta kalça protezi yapılmaz. Doktorunuz alternatif tedaviler ile kalça protezi ameliyatının mümkün oldukça geç döneme ertelemeye çalışabilir. Koltuk değneği kullanarak ağrınızın bir miktar azalmasını ve daha rahat yürümeyi sağlayabilirsiniz. Anti-inflamatuar (yangı giderici) ilaçlar kireçlenmenin neden olduğu yangıyı azaltarak ağrınızı dindirebilir. Fizik tedavi ajanları da bu yönde etkili olarak belirli süreler için ağrınızı azaltabilir.
CERRAHİ
Bütün bu tedavi seçenekleri zaman zaman ağrınızı azaltmasına rağmen hastalığın ilerlemesi durdurmaz ve belirtileriniz görülmesinden ortalama 10-15 sene sonra ağrılı kalçanın tedavisi ekleme protez denilen yapay mafsal konulması ile sonuçlanır. Kendiniz, aileniz ve doktorunuzun ortak karan ile cerrahiye karar verilmelidir ve cerrahiye karar verirken size yapılacak olan işlem hakkında yeterince bilgilenmiş olduğunuza kanaat getirmiş olmalısınız.
Cerrahiye karar verildikten sonra yapılması gereken bir takim işler vardır. Ameliyat öncesi kan tahlilleri ile anestezi açısından detaylı bir muayeneniz olacaktır. Gerekirse eşlik eden hastalıklarınız (diyabet, yüksek tansiyon, guatr, vs.) için ek tetkik ve muayeneleriniz yapılacaktır. Ameliyat sonrası fizik tedavinizi yapacak olan fizyoterapist ile görüşme yaparak ameliyat sonrası fizyoterapiniz için bilgi almanız ve egzersizlere önceden başlamanız gerekebilir.

Cerrahi Öncesi Yapılması Gerekenler

• Eğer ihtiyacınız varsa yeni kalça ekleminizin yükünü azaltmak için kontrollü bir şekilde kilo verin.
• Eğer kullanıyor iseniz sigarayı bırakın.
  
• Düzenli olarak kullandığınız ilaçların listesi yapın ve doktorunuzu bilgilendirin. Ağrı kesicilerin çoğu, kani sulandıran ilaçlar (kumadin gibi) ve bazı sinir ilaçlan ameliyattan bir hafta önce kesilmelidir. Evde yapılacak düzenlemeler:
  
• Eğer 2 katlı bir eviniz varsa yatak odanızın alt katta olması daha iyi olacaktır.
  
• Yerdeki kilimleri kaldırın ve büyük halıların kenarlarını takılmamak için koli bandı ile zemine yapıştırın.
  
• Yürüyüş alanlannizdaki mobilyalan, elektrik ve telefon kablolarını kaldırın.
  
• Evin içindeki merdivenlere tırabzan taktırın.
  
• Acil durumlarda ulaşılacak telefon numaralarını telefonun üzerine yazın. Tercihen telsiz telefon kullanın.
  
• Karanlık koridorlara gece lambası koyun ve gece tuvalete kalkarken el feneri kullanın.
  

Total Kalça Protezi Ameliyatı Sonrası ilk 8 Hafta Alınması Gereken Tedbirler Kalçanızın yerinden çıkmaması için ameliyattan sonra en az 6 hafta dizleriniz kalçanızdan aşağıda kalacak şekilde oturmanız gerekeceği için yatağınızın kenarına, en sık oturduğunuz sandalyeye, kanepeye, klozete ve arabanızın koltuğuna otururken dizlerinizin kalçanızdan aşağıda kalıp kalmadığı kontrol edin ve gerekli düzenlemeleri yapın (yükseltici yastıklar ve tuvalet için yükseltici oturak).

1- Ameliyatlı kalçanızı 80 dereceden fazla eğmeyin.

• Dizlerinizi kalçanızdan yukarıya kaldırmayın.
• Kanepe veya tabure gibi alçak yerlere tercihen oturmayın veya yükseltici yastık koyduktan sonra oturun.
• Yüksek tuvalet oturağı kullanın.
• Otururken öne eğilmeyin. Pantolon, çorap vs. giyerken yardım alın veya alet kullanın.

• Otururken dizlerinizin arkası koltuğa/yatağa temas edinceye kadar geri gidin. Koltuk kenarlarından veya yataktan kollarınızla destek alın ve ameliyatlı bacağınızı ileriye doğru kaydırın. Otururken öne eğilmeyin. Ayağa kalkarken koltuk/yataktan kendinizi kollarınızı kullanarak yukarıya iterken ameliyatlı bacağınızı on tarafa doğru uzatın. Asla öne doğru eğilmeyin.
  2- Bacak bacak üstüne atmayın veya ameliyatlı bacağınız vücudunuzun orta hattına getirmeyin.
  
• Yatarken bacaklarınızın arasına yastık koyun.
• Otururken dizlerinizi en az 15-20 cm ayrık tutun.
• Yan tarafınıza yatarken bacak aranıza yastık koyun.
• Doktorunuz izin vermeden yan tarafınıza dönerek yatmayın.

YAPAY KALÇA EKLEMİ-PROTEZİ

Yapay kalça ekleminin ana iki tipi vardır:

• Sementli (Çimentolu) Protez
• Sementsiz (Çimentosuz) Protez

Her iki tipinde geniş kullanım alanı vardır. Sizin cerrahinizde kullanılacak protez tipine, kemiğinizin yapısına, yaşınıza ve yaşam şeklinize göre cerrahınızın tecrübesi ışığında karar verilecektir.

Her protez iki kısımdan oluşmaktadır:

Asetabular parça, yuva şeklinde olan kısım	Femoral parça, sap şeklinde olan kısım

 

Femoral parça ucunda küçük bir top olan metal bir saptan oluşmuştur. Bu
top metalden veya seramikten imal edilmiştir.
bir yuva olan metal bir kaptan oluşur. Bir dayanak gibi görev yapan içteki plastik o kadar sert ve kaygandır ki üzerinde buz pateni yapsanız (ekmek kesseniz) bile çok zarar görmez. Son yıllarda metal top ile eklemleşen metal yüzeyli asetabular parçalar da kullanılmaktadır.
protezlerin yerinde durmasını sağlamak için,
metali kemiğe tutturan epoxy tip bir sement (kemik çimentosu) kullanılır.

Sementsiz (çimentosuz) protezlerin kemiğe temas eden yüzeyleri küçük deliklerden oluşan bir ağ tabakası ile kaplanmıştır; bu ağın içine doğru kemik büyümesi olur ve bu suretle zaman içerisinde protez ile kemik bir bütün hale gelir.

OPERASYON
Hastalıklı bir kalçanın yapay bir kalça eklemi ile değiştirilmesinde ilk basamak kalça eklemi üzerinde yan tarafta yaklaşık 15cm'lik bir kesi yapılmasıdır. Bu kesinin yerinin belirlenmesi cerrahin tecrübe ve tercihine göre değişiklik gösterir. Kesi yapıldıktan sonra kasların arasından kalça eklemini oluşturan kemiklere ulaşılır. Bu sebepten dolayı, ameliyat sonrası kaslarda bir miktar kuvvetsizlik olabilir. Kasların iyileşmesi 4 ila 6 haftayı bulacağı için bu müddet süresince yeni kalçanızın yerinden
çıkmaması için doktorunuz bazı hareketlerini kısıtlayabilir.
Femur Başının (Top Gibi Olan Kısım) Çıkartılması
Kalça eklemine girildikten sonra femur başı asetabulumdan (yuva gibi olan kısımdan) çıkartılır. Daha sonra femur başı, femur boynu hizasından kesilerek çıkartılır.
Asetabulumun (Yuva Gibi Olan Kısım) Oyulması
Femur başı (top gibi olan kısım) çıkartıldıktan
asetabulu yuvasındaki eklem kıkırdağı elektrikli özel oyucular kullanılarak kademeli olarak tabakalar halinde çıkartılır. Oyucular ile asetabulum yuvasındaki kemik, asetabular parçanın metal kabının sıkı bir şekilde yerleşeceği bir yarım küre haline getirilir.

Asetabular Parçanın Yerleştirilmesi

Bir deneme protezi kullanılarak ekleme yerleştirilecek asetabular parçanın boyutu ve şekli tam olarak belirlendikten sonra asetabular parça yerine yerleştirilir. Sementsiz (kemik çimentosuz) tipte yapay kalça ekleminde metal kap sık bir şekilde yerine oturtularak veya vida yardımı ile yerine tutturulur. Sementli (kemik çimentolu) tipte yapay kalça ekleminde ise özel bir tip epoxy sement (kemik çimentosu) kullanılarak asetabular parça kemiğe yapıştırılır.
Femur Kanalın Hazırlanması
Kalça ekleminin uyluk tarafındaki kemiği olan silindir şeklindeki femura, ucunda metal bir top olan metal bir saptan oluşan femoral parçanın yerleştirilmesi için femurun içi özel törpüler kullanılarak metal sapın tam uyacağı bir kanal şekilde oyulur. Burada da bir deneme protezi kullanılarak femoral parçanın boyutu ve şekli tam olarak belirlenir. Cerrah ayni zamanda kalça hareketlerini de test eder.
Femoral Sapın Yerleştirilmesi

Kanala tam olarak oturacak boyut ve şekildeki femoral parça belirlendikten sonra metal sap femur kanalma yerleştirilir. Sementsiz (kemik çimentosuz) tip femoral parça, siç bir şekilde yerine oturtularak kemiğe tutturulur (duvara açılan bir deliğe, deliğin boyutundan biraz daha büyük bir çivi sokulması gibi). Sementli (kemik çimentolu) tipte ise femur kanalı metal sapın boyutundan biraz daha büyük oyulur ve epoxy tip bir sement (kemik çimentosu) kullanılarak metal sap kemiğe tutturulur. Daha sonra, önceden çıkartılan femur başının (top gibi olan kısım) yerini alacak olan metal veya seramik top femoral sapa takılır.
Cerrahımız, her iki bacak uzunluğunuzun eşit olmasını sağlamak için elinden gelen tüm çabayı gösterecektir; ancak bacak eşitsizliği söz konusu olduğunda kısa tarafın uzatılması belirli ölçüler içerisinde gerçekleştirilebilir. Yani 10 cm kısalık varsa, ancak 3-4 cm uzatma olabilir. Daha fazla uzatmak bacağa giden sinirlerde aşin gerginlik yapacağından kaslarda felce yol açabilir. Ameliyat sonrası ayağa kalkıp yürümeye başladığınız zaman her iki bacağınız arasında birkaç milimetrelik bir kısalık/uzunluk farkı olduğunu hissedebilirsiniz. Ancak 2 cm' e kadar olan farklar vücut tarafından kabul edilecektir.

Artık hasta kalçanızın yerini alan yükünüzü taşıyacak yeni bir kalçanız vardır. Ameliyat sonrası çekilen röntgeninize bakılarak protezinizin pozisyonu son bir kez kontrol edilir.

TOTAL KALÇA PROTEZİ
Diğer büyük cerrahi müdahalelerde olduğu gibi total kalça protezi ameliyatlarında da bir takım komplikasyonlar-durumu güçleştiren şeyler olabilir. Kalça protezi ameliyatı
sonrası görülme olasılığı olan  komplikasyonlar şunlardır:

• Tromboflebit
  
• Kalçada enfeksiyon
  
• Eklem çıkığı
  
• Eklemin gevşemesi

Bu listede yazılanlar muhtemel komplikasyonların tamamı değil en sık karşılaşılanlarıdır.

Tromboflebit
Bazen derin ven trombozu (DVT) da denilen tromboflebit her hangi bir operasyondan sonra oluşabilen bir durumdur. Kalça, leğen kemiği ve diz çevresinde yapılan ameliyatlarda sonra daha sık görülür. Bacaktaki büyük toplardamarlar içindeki kanın damar içinde pıhtılaşması sonucu DVT oluşur. Bunun sonucu bacakta şişme, isi artışı ve ağrı olur. Eğer bu pıhtılardan parça koparsa, bu parçalar kan yolu ile akciğerlere ulaşabilir ve akciğerin kılcal damarlarını tıkayarak akciğerin bir kısmının kanlanmasını engelleyebilir. Bu duruma pulmoner embolizm denir. Pulmoner "akciğer" manasına gelir. Embolizm ise damar vasıtası ile vücutta bir yerden başka yere giden parçacık demektir. DVT riskini azaltmanın birçok yolu vardır; ancak muhtemelen en etkilisi mümkün oldukça erken sürede yürümeye başlanılmasıdır! DVT önlenilmesinde sık kullanılan araç ilaçlar:

• Kanı sulandıran ve pıhtılaşmasını önleyen ilaçlar
• Damarlarda kan akimini hızlandıran ve emboli oluşumunu engelleyen özel çoraplar
  

Enfeksiyonlar
Yapak eklem konulmasını takiben enfeksiyon çok ciddi bir komplikasyondur. Total kalça protezi sonrası enfeksiyon görülme sıklığı hastaneden hastaneye ve doktordan doktora faklılık göstermekle beraber ortalama % 2-3 seviyelerindedir. Bazı enfeksiyonlar çok erken dönemde daha taburcu olmadan çıkarken bazıları ameliyattan aylar hatta yıllar sonra ortaya çıkabilir.
Yapay ekleminize enfeksiyon, vücudunuzda enfeksiyonu olan başka bir bölgeden de yayılabilir. Bu sebepten, ameliyat öncesi ve sonrası diş çürüğü, idrar yolları ve barsak enfeksiyonlan gibi şikayetleriniz varsa antibiyotik ile derhal tedavi edilmelidir.

Çıkık
Ayni doğal kalçanız gibi yapay kalçanızda çıkabilir. Ameliyat sonrası erken dönemde kalça bölgenizdeki kas ve tendonlar henüz iyileşmemiş olduğundan çıkık olma riski fazladır. Kalça bir defadan fazla çıkar ise operasyonla ilgili bir sorun olduğu düşünülmelidir. Düzeltmek için yeniden operasyon gerekebilir.

 

ÇIKIĞIN ÖNLENMESİ İÇİN YAPILMAMASI GEREKENLER
AMELİYATTAN SONRA EN AZ İKİ AY UYULMALIDIR

GÜVENLİ	TEHLİKELİ

Hiçbir zaman bacağınızı kalçanızın yukarısına bükmemelisiniz.

	Otururken dizlerininzi kalçanızın altında tutun. ÖNE DOĞRU EĞİLMEYİN
	Öne doğru eğilirken protezli bacağınızı geride tutarak diğer dizinizi bükün. ASLA ÇÖMELMEYİN
	Her iki bacağınızı uzatıp arkaya doğru yaslanırken ellerinizden destek alın. ASLA ÖNE DOĞRU EĞİLMEYİN.

Gevşeme
Yapay bir kalçanın nihayette yetersiz hale gelmesinin ana nedeni metalin veya sementin (kemik çimentosunun) kemikle temasının gevşemesidir. Yapay eklemlerin uzun ömürlü olmasına yönelik çok büyük gelişmeler olmasına rağmen halen eklemlerin çoğu nihayette gevşemekte ve düzeltici bir ameliyata gerek olmaktadır, Yapay kalçanız size ortalama 15-20 yıl hizmet edecektir. Bazı kişilerde bu süre daha kısa olabilmektedir. Hastalıklı kalçanızda olduğu gibi gevşemiş proteziniz de ağrıya neden olacaktır. Ağrılar başladığı zaman ağrı nedeni olarak protez gevşemesi düşünülüyor ise gevşemiş protezi çevreleyen kemikte aşınma olmaması için kısa zamanda yeniden operasyon yapılmalı ve yeni ve farklı bir protez kalça konulmalıdır.
Anestezi Komplikasyonları
Çoğu cerrahi prosedür öncesi anestezi yapmak gereklidir. Hastaların çok az bir kısmının anestezi ile sorunları olur. Bu sorunlar şunlardı:

• Kullanılan ilaçlara reaksiyon verilmesi
  
• Diğer sağlık sorunlarınız ile ilişkili problemler
• Anesteziye bağlı problemler
  Anestezi doktoru ile riskleri ve endişelerinizi ameliyat öncesi konuşmalısınız.