KABIZLIK NEDİR?

Kabızlık, bağırsak hareketlerinin normale göre azalması anlamına gelir. Bağırsak fonksiyonu, normal olarak bireyden bireye farklılık gösterir. Bir kişi için günde 3 defa dışkılama normal iken başka birisi için haftada 3 defa dışkılama normal sayılabilir. Tanım olarak kabızlık dışkılama işleminin haftada 2 yada daha az olmasına denir. Bazı insanlar kabızlığın anlamını dışkılama güçlüğü veya sert dışkı diye kabul ederler. Bu yanlış bir inanıştır.

Uluslar arası bir toplantıda (Roma kriterleri) aşağıda yazılı kriterlerden en az iki tanesinin veya daha fazlasının, bir yıl içinde en az 12 hafta devam etmesi (ardışık olması gerekmez) halinde durumun, kabızlık rahatsızlığı olarak kabul edilmesi kararlaştırılmıştır.

- Dışkılama sırasında ıkınma (tüm dışkılamaların %25 den fazlasında ıkınma ihtiyacı duyulması)
- Parça parça veya sert dışkı yapma (tüm dışkılamaların %25 den fazlasında parça parça veya sert dışkı yapma)
- Tam boşalamama hissi (tüm dışkılamaların %25 den fazlasında parça tam boşalamama hissi olması)
- Dışkılama sırasında tıkanma (engellenme) hissi (tüm dışkılamaların %25 den fazlasında dışkılama sırasında tıkanma (engellenme) hissi)
- Dışkılama sırasında destek olma (tüm dışkılamaların %25 den fazlasında dışkılama sırasında parmakla veya elle pelvik tabana destek olma)
- Haftada 2 yada daha az dışkılama


NORMAL DIŞKILAMA NASIL MEYDANA GELİR ?
Yemeklerden sonra sindirilmeyen besinler ince bağırsakları geçip 2-3 saat içinde kalın bağırsağa ulaşır. Kalın bağırsak içine gelen artıklar ancak 2-5 gün içinde dışkı olarak dışarı atılırlar. Normalde kalın bağırsağa gelen atıklar sıvı haldedir. Kalın bağırsak içinde ilerlerken su emilir ve bağırsağın sağ tarafında katılaşmaya başlar. Kalın bağırsağın sol tarafı ise depo görevi görür. Kişi yemek yediğinde midesine gelen gıdalar bağırsak içindeki özel bir refleks yolu ile ( gastrokolik refleks ) kalın bağırsağa uyarı gönderir. Bu refleks yol kalın bağırsakta kasılma meydana getirir ve dışkılama işlevi sosyal ortam uygun ise geçekleşir. Sabah sıklıkla kahvaltı sırasında kişinin dışkılama ihtiyacı hissetmesinin nedeni aynıdır. Gıda artıkları kalın bağırsağın en son kısmına (rektum) geldiğinde dışkılama ihtiyacı oluşur. Pelvis (leğen kemiğinin iç kısmı) tabanını oluşturan kaslar (levator ani, puborektalis) dışkılama sırasında aktif görev alırlar. (RESİM) Puborektalis kası kalın bağırsağın son kısmının aşağıdan destekleyerek dışkı kontrolüne yardımcı olur. Dışkı kontrolünü sağlayan diğer önemli iki yapı, makatı çevreleyen kaslardır. Bu kaslara iç ve dış anal sfinkter kasları denir.

Dışkının oluşumu

Rektumda (kalın bağırsağın en son bölümü) gıda artıklarının birikmesi, dışkılama ihtiyacına neden olur. Dışkılama hissi makatı kontrol eden iç kısmındaki kasta gevşemeye neden olur. Bu dışkının makata doğru daha fazla ilerlemesine ve dışkılama hissinin ne ile oluştuğunun vucüt tarafından anlaşılmasını sağlar. Böylelikle kişi dışkılama hisinin gaz mı yoksa katı gıda artıklarından mı olduğu farkını algılayabilir. Bu da gaz çıkartmak için her seferinde tuvalete gitmeyi önler.
Dışkılama işlevi için puborektalis ve makatı kontrol eden kasların gevşemesine ihtiyac vardır. Ikınma ile pelvis tabanı düzleşir, anal kanal ve rektum arasındaki açılanma kaybolur. Dışkılama sırasında oturma, karın içi basıncını artırır ve kişinin daha kolay bir şekilde dışkılamasına yardımcı olur.
Kalın bağırsağın (kolon) en önemli görevi, vücudun ihtiyacı olan suyun kana geri emilmesini sağlamak ve böylelikle dışkı ile su kaybını engellemektir. Bu nedenle su ve gıda artıkları kolona (kalın bağırsağa) geldiğinde suyun fazlası emilmektedir. Kalın bağırsak içindeki sıvının (safra, sindirim sıvıları, gıdalarla alınan sıvı) % 90 ını geri emer. Geriye kalan sindirilmiş gıda artıklarından dışkı meydana gelir. Dışkı içinde bulunan sindirilmemiş lifler (fiber) su tutma özelliğine sahiptir. Bu liflerin tuttuğu su oranı ile dışkı yumuşar, şekillenir ve dışkılama işlevi kolaylaşır.

 

BELİRTİ VE BULGULARI TANIMAK

Kabızlık, kendini dolgunluk hissi ile gösterir. Ciddi şekilde günlük işlerimizi etkilememesine rağmen kişinin kendini rahatsız hissetmesine neden olabilir. Sert ve kuru dışkı, geçişi zorlaştırır ve geçişin ağrılı olmasına neden olur. Bazı kişilerde zaman zaman dolgunluk hissi, karın şişkinliği ve yer değiştiren karın ağrıları bu bulgulara eşlik edebilir.
Bir çok kişi zaman zaman kabızlıktan şikayet edebilir. Ortam değişikliği, seyahatlar, yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler zorlu dışkılamaya neden olabilir. Bunlar ortam eskiye dönünce düzelir. Önemli olan hiçbir neden yokken aniden ortaya çıkan kabızlıktır. Bu durumda bağırsağı tıkayan mekanik bir engel düşünülmelidir. Bu tıkanıklık kanser, iltihabi bir durum (divertikülit, Crohn Hastalığı) veya yapışıklıklar nedeni ile olabilir. Bu ani tıkanıklıklara genellikle bulantı, kusma, karın ağrısı, ateş gibi bulgular eşlik eder.

KABIZ OLUNDUĞU NASIL ANLAŞILIR?

Haftalık dışkılama sayısında azalma (Normalden daha az bağırsak hareketleri)
Kuru, sert dışkı ve bunların geçişinde zorlanma ve ağrı hissi
Dışkılamadan sonrada rektumda (kalın bagırsagın son kısmı) dolgunluk ve tam boşalamama hissi
Yukarıdaki belirtileri olan bireylerde kabızlık rahatsızlığı nedeniyle doktor kontrolü gerekebilir.

KABIZLIĞIN NEDENLERİ NELERDİR ?

Kabızlığın nedenini anlamak için vücudun ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak gerekir. Zaman zaman diyet ve egzersizle bu ihtiyaçlar değişebilir. Bazı hastalıklarda vücut kabızlığı da içeren belirtiler verebilir.
Normalde günlük tüketilmesi gereken lif miktarı 25-30 gram kadardır. Modern yaşam ve hızlı, kolay yemek çözümleri ile günlük alınan lif miktarının azalması kabızlığa yol açar.
İnsanların %70-80 kadarı yaşamlarında bir dönem kabızlıktan şikayet ederler. Kısa süreli ve tekrarlanmayan kabızlık genelde alışkanlıklarımızın kısa süreli değişmesi ile meydana gelir.
Birçok faktör kabızlığa neden olabilir. Başlıcaları şunlardır:

• Kötü beslenme alışkanlığı (fazla miktarda kafein alımı, düzensiz beslenme zamanları gibi)
• Diyetteki yetersiz fiber (lif)
• Az egzersiz yapma
• Az sıvı alma
• Bağırsak hareketlerini kendi isteğiyle engelleme.
• Stres ve anksiyete
• Rutin hayatta değişiklikler. (Hamilelik veya seyahat gibi)
• Kullanılan ilaçların yan etkileri
• İlritabıl bağırsak sendromu
• Tıkanıklığa neden olan bağırsak hastalıkları (ör: kanser, Crohn Hastalığı, divertikül)
• Cerrahi tedavi (karın içi yapışıklıklar, Hirschsprung hastalığı)
• Sistemik hastalıkların varlığı (aşağıda )

Kabızlığa neden olan hastalıklar:
Kalın Bağırsak hastalıkları
- İrritabl bağırsk sendromu
- Kalın Bağırsak Kanseri
- Divertikülit
- Crohn Hastalığı
- Devamlı laksatif kullanımı
- Pelvik taban hasarı
- Anal hastalıklar

Nörolojik
- Multipl skleroz
- Parkinson hastalığı
- Felç
- Omurilik yaralanması
- Psödoobstrüksiyon

Metabolik
- Gebelik
- Şeker hastalığı
- Tiroid hastalığı(Guatr)
- Paratiroid hastalığı
- Üremi

Sistemik hastalıklar
- Amiloidoz
- Lupus
- Skleroderma